Over twee dagen is het precies een jaar geleden sinds de uitbraak van de oorlog tussen de regionale regering van Tigray en de federale regering van Ethiopië. Sindsdien hebben we al veel ellende langs zien komen, met naast veel etnisch geweld (voornamelijk tegen Tigreërs) voornamelijk de voortdurende blokkade van humanitaire voedselhulp naar Tigray door de Ethiopische federale regering onder leiding van Abiy Ahmed (ontvanger van de Nobelprijs voor de Vrede in 2019). Dit heeft de grootste hongersnood in de wereld sinds jaren veroorzaakt met ongeveer 6 miljoen mensen in voedselonzekerheid en met grote medicinale tekorten.
Recente ontwikkelingen lijken er echter op te wijzen dat we mogelijk aan de vooravond staan van grote chaos in Ethiopië. Dit kan grote veranderingen met zich meebrengen, zoals het einde van de regering van Abiy; hetzij dat hij doordat hij afgezet wordt door zijn eigen partij, hetzij dat externe krachten hem afstoten. Of dit gebeurt en hoe snel is met geen zekerheid te zeggen, maar er zijn grote tekenen aan de wand.
In juni 2021 zijn de TDF (Tigrayan Defense Forces, de krijgsmacht van de regionale regering van Tigray, bestaande uit verschillende groepen, waaronder de TPLF) begonnen met operatie Alula om Tigray te bevrijden van het Ethiopische leger en controle terug te geven aan de regionale regering. Dit werd een zeer succesvol tegenoffensief en in een paar weken was het grootste deel van Tigray weer in handen van de Tigrese strijdkrachten, waaronder de regionale hoofdstad Mekelle.
Dit betekende echter ook een nieuwe fase in het conflict: de Ethiopische regering riep een eenzijdige wapenstilstand uit, een truc om de grote nederlaag van het Ethiopische leger te maskeren en internationale druk te zetten op de Tigrese regering om de strijd te staken. Op deze manier probeerde Abiy de opmars van de TDF te stoppen, Tigray in een de facto belegering te plaatsen (mede door zowel de Tigrese soldaten als de burgerbevolking uit te hongeren) en tijd te winnen om zijn strijdkrachten te hergroeperen voor een nieuw offensief.
Dit nieuwe offensief begon enkele weken geleden, maar is inmiddels volledig ingestort. De TDF zijn doorgestoten tot diep in Amhara richting Addis Abeba en de laatste dagen is heftig gevochten om de strategische plaats Dessie en de mogelijk nóg strategischer plaats Kombolcha. Inmiddels lijkt het erop dat de TDF controle over beide plaatsen heeft. Waarom dit een grote klap kan worden voor Abiy wordt duidelijk als we naar de onderstaande kaart kijken:
Op deze kaart zien we Dessie (zwart), Kombolcha (blauw), knooppunt Mile (rood), Chifra (geel) en Addis Abeba (wit). De witte lijnen representeren de belangrijke aanvoerroutes vanuit de zeehavens van Djibouti en Eritrea (lijn 1) naar Addis Abeba via snelweg A2 (lijn 2) en snelweg A1 (lijn 3). Controle over Kombolcha betekent blokkade van de A2; als de TDF vervolgens doorstoot naar knooppunt Mile zou dat drie dingen betekenen.
In de eerste plaats de blokkade van de A1, en daarmee dus alle toevoer vanuit Djibouti en Eritrea. Dit zou betekenen dat een belangrijke bevoorradingsroute naar de hoofdstad afgesloten is: naast een militaire ook een politieke klap voor Abiy, dat tekorten in de hoofdstad (en daarmee de rest van de regio) kan betekenen.
In de tweede plaats zou hiermee ook Afar en het front in Chifra afgesloten zijn van zowel Eritrea en Djibouti, als van de rest van Ethiopië. Bevoorrading zou dan alleen nog via de lucht kunnen, of wellicht over veel slechtere wegen die mogelijk ook makkelijk te blokkeren zouden zijn. De val van Mile zou ook de val van Chifra betekenen, zonder makkelijke terugtrekkingsroute voor de Ethiopische troepen en etnische milities aan dat front (al zijn er ook geruchten dat Chifra al gevallen is, dan zou Mile vanuit Chifra veroverd worden). Een militaire klap voor Abiy.
In de derde plaats zou het voor Tigray een corridor naar Djibouti betekenen: een mogelijke omzeiling van de blokkade van humanitaire hulp door Ethiopië. Miljoenen Tigreërs zouden weer toegang krijgen tot genoeg voedsel en medicijnen. Een einde aan de uithongering van Tigrese burgers betekent echter ook een einde aan de uithongering van Tigrese soldaten (dit kan niet losgekoppeld worden) en de pogingen van Abiy om de steun van de burgerbevolking voor de TDF te breken. Een militaire klap voor Abiy.
Hiermee stoppen de problemen voor Abiy echter niet. In augustus heeft de TDF een bondgenootschap gesloten met de Oromo Liberation Army. Deze militie heeft de steun van een gedeelte van de Oromo bevolking en wil Abiy afzetten. Er is nog veel onzekerheid over de sterkte van deze groep en hoeveel zij militair kunnen bereiken, maar de kaart van @MapEthiopia geeft desalniettemin een voor Abiy niet geruststellend beeld in afbeelding 2:
Wat we op deze kaart zien is de situatie ten westen van Addis Abeba (zwarte vierkant) met rechtsboven de gevechten tussen TDF en ENDF rond Dessie en Kombolcha. Ietwat onduidelijk in deze weergave zijn de blauwe vlekken: dit zijn de gebieden waar OLA een onbepaalde invloed heeft. Als de informatie van @MapEthiopia correct is, lijkt het erop dat OLA — mits hun militaire sterkte groot genoeg is — in positie is om vrijwel alle grote wegen naar Amhara af te sluiten (gepresenteerd door de witte cirkels) en daarmee Amhara en de daar aanwezige troepen af te sluiten van Addis Abeba, wat de bevoorrading van de Amhaarse en Ethiopische troepen ernstig kan bemoeilijken. Als OLA dit uit weet te breiden naar het zuiden en oosten van Addis Abeba, dan zou de hoofdstad afgesloten kunnen worden van de rest van Ethiopië.
Een laatste teken aan de wand wordt duidelijk uit afbeelding 3:
Snelweg A2 van Kombolcha (rood, waarschijnlijk in handen van TDF) en Kemise & Senbete (blauw, sterke aanwezigheid van OLA) gaat recht naar Addis Abeba toe, een afstand van slechts 400 km. De vraag is dan ook wat het strategische doel is van deze twee groepen. De corridor naar Djibouti is een belangrijke levensader voor Tigray, maar levert mogelijk niet genoeg druk op de federale regering om Abiy af te zetten en vredesonderhandelingen te starten. De grootste anti-Tigrese machtsfactor is Amhara, zowel in militaire als de politieke zin, aangezien de Amhaarse elite Abiy in zijn premierszadel houdt. Zoals Ethiopië-kenner Rene Lefort in een recente Facebook-post stelt: de oorlog is steeds meer een oorlog tussen Tigreers en Amharas geworden. Anti-Tigrese sentimenten onder Amhaarse elite zijn rabiaat en genocidaal; de vraag is in hoeverre de lokale Amharese bevolking daar anders over denkt. Een uitbreiding van het front door Tigray in de oostflank van Amhara zou voor beide partijen nog wel eens de bloederigste fase uit de hele oorlog kunnen betekenen. Doorstoten naar Addis Abeba om Abiy af te zetten en de macht (tijdelijk?) te grijpen zou in dat opzicht voor Tigray (en de rest van Ethiopië?) misschien nog wel eens de minst gewelddadige optie naar vrede kunnen zijn.
Naast dat het nog afwachten is hoe succesvol de TDF is en of het hen lukt om Mile te veroveren, is het ook afwachten hoe sterk OLA blijkt en hoe de Oromese bevolking op hen zal reageren. En uiteindelijk ook: hoe de andere etnische groepen in Ethiopië op deze ontwikkelingen zullen reageren. Duidelijk is dat de gevechten rond Dessie, Kombolcha Chifra en Mile te komende tijd uitermate belangrijk zijn om in de gaten te houden. Wat daarna gebeurt en of TDF en OLA inderdaad gaan proberen om Addis Abeba te isoleren en Abiy af te zetten, en of dat genoeg is om vredesonderhandelingen te starten en een breed politiek dialoog tussen alle etnische groepen te kunnen faciliteren, zal moeten blijken.
De Leekman 